ÇevreBilgileri
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 25.11. 20006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve 01.01. 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Hangi Lastikler "Ömrünü Tamamlamış Lastik"tir?
Lastikler araç altından söküldükten sonra "kullanılmış lastik" yada "ömrünü tamamlamış lastik" olurlar. Lastiklerin diş derinliği belirli bir milimetreye (binek araç lastikleri için 1.6 mm’dir.) düştüğü zaman lastiklerin araç altında kullanımı tehlikelidir. Fakat bazı lastikler araç altından söküldükten sonra, kaplanarak yeniden araç altında kullanıma uygun hale getirilebilir. (Özellikle otobüs-kamyon lastikleri kaplanabilmektedir.)
Türkiye'de Ne Kadar ÖTL Oluşmaktadır?
Ülkemizde her yıl yaklaşık olarak 180.000 ton lastik ömrünü tamamlamış lastik oluşmaktadır. (Kaynak:LASDER)
Lastikleri Yakmanın (Lisanslı Tesis Haricinde) Zararı Nedir?
Lastiklerin yanmasıyla atmosfere tonlarca zararlı bileşikler yayılmaktadır. Siyah bir bulut gibi atmosfere yayılan bu maddeler içinde; karbon siyahı, uçucu organikler, yarı-uçucu organikler, çok halkalı hidrokarbonlar, yağlar, kükürt oksitleri, azot oksitleri, nitrosaminler, karbon oksitleri, uçucu partiküller ve As, Cd, Cr, Pb, Zn, Fe vb. gibi metaller bulunabilmektedir. Yangınlar ile atmosfere yayılan bu kirleticiler yakın çevredeki toprak ve suların kirlenmesine sebep olarak insan sağlığını tehdit etmektedir.
Yönetmelik Neleri Kapsar
Yönetmelik, bisiklet ve dolgu lastikleri hariç, ömrünü tamamlamış diğer tüm lastikleri kapsar. ÖTL’lerin diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, bertarafı, ithalatı, ihracatı ile transit geçişi gibi hususları düzenler.
Aracının Lastiğini Değiştirenler Eski Lastiğini Ne Yapmalı
Yönetmeliğe göre yeni lastik satın alarak eski lastiklerini değiştirenler, eski lastiklerini (ÖTL) ücretsiz olarak satın aldığı noktaya iade etmelidir. ÖTL’lerin bunun dışında bir yöntemle ortadan kaldırılmaya çalışılması yasaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Bertaraf/ Geri Kazanım/ Tekrar Kullanım Yöntemleri
ÖTL’lerin Tekrar Kullanımı
Özellikle otobüs-kamyon lastikleri gibi bazı lastikler kaplanabilmekte ve böylece tekrar kullanılabilmektedir.
ÖTL’lerin Geri Kazanılması:
ÖTL’lerden madde geri kazanımı da mümkündür. ÖTL’leri parçalayarak madde geri kazanımı yapmak için Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan Lisans alınması gerekmektedir. ÖTL Geri kazanım tesislerinde ilk önce lastiklerin kalın tel kısımları ayrılır, Kalın tel kısımları ayrılan lastikler daha sonra daha ufak parçalara ayrılırlar.
Öğütme işlemleri sonucunda lastiklerin elyaf (bez) ve kalan tel kısımları ayrılır. Oluşan granül lastik parçaları da çeşitli elekler ile istenilin boyuta getirilir. Burada oluşan granül lastikler kauçuk imalatında, halı saha zeminlerinde ve lastik karo taşı üretiminde kullanılmak üzere piyasaya arz edilir.
ÖTL’lerden Enerji Geri Kazanımı:
Yüksek kalorifik değere sahip olan kullanılmış lastikler yüksek sıcaklıklardaki fırınlarda yakılarak enerji elde edilebilir. Kullanılmış lastikleri Çimento Fabrikaları, Kireç - Alçı Fabrikaları gibi tesisler ilave yakıt olarak kullanmaktadır. Bunun için Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan lisans alınması gerekmektedir. Türkiyede ÖTL’leri yakıt olarak kullanabilecek 41 adet Çimento-Kireç Fabrikası mevcut olup bunlardan 16 tanesi Çevre ve Orman Bakanlığından ÖTL yakma lisansı almıştır.
Lastik Üreticisinin Yükümlülükleri
- Üretimde çevre kirlenmesini ve enerji tüketimini azaltıcı önlemler almak,
- EK-2’de yer alan kota müracaat formunu doldurarak, her yıl mart ayı sonuna kadar Bakanlığa kota müracaatında bulunmak,
- Lastik kullanımı ve ÖTL’lerin düzenli toplanması konusunda tüketicinin bilgilendirilmesi için gerekli çalışmaları yapmak, toplama faaliyetlerine kamuoyunun katılımının arttırılması için lastik tüketicilerinin yükümlülüklerini de içeren dokümanları ve uyarı işaretlerini lastik satış ve değiştirme noktalarında bulundurmak,
- Geri kazanılması mümkün olmayan ÖTL’leri bertaraf ettirmek,
Kaplamacıların Yükümlülükleri
- Kaplamacılar, lastiklerin can ve mal güvenliği açısından üretim ve kullanımında gerekli standardizasyonun sağlanması için ticari taşıtların ve römorkların havalı lastiklerinin kaplanmasında 1/2/2006 tarihli ve 26067 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları İçin Kaplanmış Havalı (Pnömatik) Lastiklerin İmalatının Onayı ile İlgili Teknik Düzenlemeye (R-108) İlişkin Tebliğ (No: SGM-2006/7) de belirtilen kurallara ve buna ilişkin diğer teknik düzenlemelere uymakla yükümlüdürler.
- Teknik açıdan kaplamaya uygun bulunmayan lastik karkasları, yetkili taşıyıcılar dışında hiçbir kişi veya kuruluşa, hiçbir amaçla verilemez. Kaplama faaliyeti esnasında ortaya çıkan atıklar türlerine uygun olarak bertaraf ettirilmesi kaplamacıların yükümlülüğündedir.
- Kaplamacılar, kaplanan ve/veya kaplanamayacak durumda olan lastik miktarlarıyla ilgili kayıtları tutar. Bu kayıtlar EK-3’te yer alan kaplamacı müracaat formu ile her yıl şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa bildirilir. Bunun için yapılacak harcamalar, ilgili firma tarafından karşılanır. Tutulan kayıtlar gerektiğinde ibraz edilmek üzere üç yıl boyunca muhafaza edilir.
Geri Kazanım Tesislerini İşletenlerin Yükümlülükleri
Mekanik kırmayla granül kauçuk, çelik ve tekstilin ayrıştırıldığı tesisler, proliz ve diğer yöntemlerle karbon siyahı ve aromatik yağlar elde eden tesisler, rejenere kauçuk tesisleri ile benzeri tesislerin çevre lisansı alması zorunludur. Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır. Söz konusu Yönetmeliğin Ek-3 C sinde yer alan Teknik Uygunluk Raporunun içeriği, bu Yönetmelik kapsamında Bakanlıkça yapılacak çalışmalarla belirlenir.
ÖTL’ler bütün, kesilmiş, dilimlenmiş veya sıkıştırılmış olarak, ses ve darbe absorbe etme özelliği nedeniyle otoyollarda çarpma bariyeri veya ses absorbisyon duvarı, limanlarda iskele takozu ve ayakkabı tabanı gibi işlemelerinde kullanılabilir. Bu gibi işlemler için geri kazanım konulu çevre lisansı alma şartı aranmaz.
- Bakanlıktan ÖTL geri kazanım lisansı almak
- Yetkili taşıyıcılar ve ulusal atık taşıma formuyla getirilmeyen ÖTL’leri tesise kabul etmemek,
- Tesiste giriş bölümü, kabul ünitesi, depolama alanı bulundurmak,
- Tesis içi depolama alanlarında belirtilen şartları sağlamak,
- Oluşacak gürültü ve tozla ilgili gerekli önlemleri almak,
- Geri kazanım veya bertarafı sağlanan ÖTL miktarları için kayıt tutmak, aylık faaliyet raporunu Bakanlığa göndermek,
29/04/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik(ÇKAGİLHY) kapsamında 01/04/2010 tarihinden itibaren olumsuz çevresel etkileri olan faaliyet ve işletmeler için, bütüncül yaklaşım çerçevesinde kirliliğin önlenmesi, azaltılması ve kontrolü için tek bir çevre izni/çevre izin ve lisansı verilmesi uygulaması başlatılmıştır.
Yönetmelik kapsamında çevre izin/lisans başvuruları 01.07.2010 tarihi itibariyle tüm illerde elektronik uygulamaya geçilmiştir.
Yetkili Taşıyıcı Yükümlülükleri
Ömrünü tamamlamış lastikleri taşıyan gerçek ve tüzel kişiler;
- Kota kapsamında üretici adına lastik taşımak için üreticilerle sözleşme yapmakla,
- Araçlarda bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen teknik özellikleri sağlamakla,
- Taşıma işlemlerinde ulusal atık taşıma formu kullanmakla,
yükümlüdür.
Geçici Depo İşletenlerin Yükümlülükleri
Yönetmeliğin 15 inci ve 16 ncı maddelerine uygun olarak geçici depolama alanlarını kurmak ve işletmek,
Yönetmeliğin 21 inci maddesine göre geçici depolama alanı için il çevre ve orman müdürlüğünden izin almak,
ÖTL’lerin yetkili taşıyıcılar ile taşınmasını sağlamak,
ÖTL’lerin, lisanslı geri kazanım veya lisanslı bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamak,
Toplanan, geri kazanıma ve bertarafa gönderilen ÖTL miktarları için kayıt tutmak, bunları her ay il çevre ve orman müdürlüğüne rapor et
Geçici Depolama Alanlarının Yer Seçimi
Geçici depolama alanları için yer seçimi yapılırken bu alanların,
Taşkın riskinin yüksek olduğu bölgeler, heyelan, deprem, çığ ve erozyon bölgeleri, yangın riski taşıyan alanlar ile tarım ve orman arazileri, meskun mahaller gibi yerler olmaması ve,
Lastik yığınlarının yüksek gerilim hatları altında bulunmamasına dikkat edilir.
Geçici Depolama Alanlarının Teknik Özellikleri ve İşletme Koşulları
Geçici depolama alanlarında aşağıdaki teknik özellikler ve işletme koşulları sağlanır:
Bu alanların zemini, beton, sıkıştırılmış kil veya yangına meydan vermeyen buna benzer maddelerle kaplanarak sızdırmazlık koşulları sağlanır. Bu alanlarda yağmur suyu birikintilerinin oluşmasını önleyecek şekilde zemine şekil verilir ve depo çevresinde yağmur suyu drenaj kanalları bulundurulur.Sahada yangına karşı gerekli tedbirler alınır. Depolanan lastiklerin toplam hacmi 2000 m3 ü geçecek ise dakikada 2500 litre suyu 6 saat boyunca sağlayabilecek bir su kaynağı hazırda bulundurulur.
Lastiklerin istiflenmesi ve depolanmasında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün ilgili hükümleri doğrultusunda uygulama yapılır. Lastik yığınları ile depolama sahası sınırı arasında koruma hattı ve lastik yığınları arasında iç yangın yolları bırakılır.
İlgili belediyenin itfaiye müdürlüğünden yangın tedbirlerinin yeterli olduğuna dair belgenin alınması zorunludur.
Sahanın etrafı en az 1,5 metre yüksekliğinde yapı malzemesi ile çevrilir.
Elektrik, aydınlatma direkleri tesisatı ve teçhizatı ile topraklama ilgili mevzuata göre yapılır. Yıldırım tehlikesine karşı paratoner sistemi kurulur.İdari binalar, araç park alanı, yanıcı malzemeler dahil her türlü yangına açık maddeler, lastik yığınlarından en az 60 metre uzaklıkta olmalıdır.
Sahada çalışan bütün motorlu araçlarda yangın söndürme cihazı bulunmalıdır.
Tesise kabul edilen ve çıkışı yapılan ÖTL miktarlarının tespiti için kantar bulundurulması, kayıtların tutulması ve kayıt tutulmasından sorumlu en az bir teknik personelin tesiste bulundurulması gereklidir.
Lastik yığınlarının üzeri ve çevresi, sivrisinek, fare gibi zararlıların ürememesi için düzenli olarak ilaçlanır.
Lastiklerin kapladığı alanın en aza indirilmesi ve taşıma kolaylığının sağlanması amacıyla bu alanlarda çevre kirliliği yaratmayacak şekilde lastik kırma ve parçalama üniteleri kurulabilir.
Lastik yığınlarının 300 metreden daha yakınında açık alanda ateş yakılmasına ve 60 metreden daha yakınında ise kaynak veya başka ısı üreten cihazların çalıştırılmasına izin verilmez.
Kota Uygulaması ve Sorumluluklar
ÖTL’lerin çevre ile uyumlu yönetiminin sağlanması amacıyla üretici sorumluluğu kapsamında kota uygulaması zorunludur.
- Bu kapsamda üreticiler, her yıl bir önceki yıl iç piyasaya sürülen lastik tonajını hesaba alarak Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği ilk yıl %30, ikinci yıl %35, üçüncü yıl %40, dördüncü yıl %45 ve beşinci yıl %50 devamı yıllarda ise Bakanlığın ortalama lastik aşınma oranını dikkate alarak belirleyeceği oranlarda ÖTL’leri toplamak/toplatmak, toplanan miktarın geri kazanımını veya bertarafını sağlatmak ve bu işlemleri Bakanlığa belgelemekle yükümlüdürler. Bu amaçla, Yönetmeliğin 18 inci maddesine göre Bakanlığa başvuru yapılması zorunludur.
- Lastik üreticisi, ÖTL’lerini alıcı ortama olan etkilerini asgariye indirebilmek amacıyla, taşınması, geçici depolanması, geri kazanımı ve bertaraf edilmelerine dair yükümlülüklerini yerine getirmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamaların karşılanması, eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için, Bakanlığın koordinasyonunda bir araya gelerek kâr amacı taşımayan tüzel kişiliğe haiz bir yapı oluşturabilirler. Bu yapıya karşı yükümlülüklerini yerine getiren ve harcamalara katılan kuruluşlar taşıma, geçici depolama, geri kazanım ve bertaraf yükümlülüklerini bu kuruluşa devredebilirler. Bu yapıya dahil olanlar kotanın tutturulmasından sorumludurlar.
Geçici depolama izni
Geçici depolama tesisi işletecek gerçek veya tüzel kişiler, il çevre ve orman müdürlüğünden izin almak zorundadır. Lastik tamirhaneleri, kaplamacılar, perakende satış noktaları, oto sanayi ve benzeri işletmelerin ÖTL biriktirme yerleri için il çevre ve orman müdürlüğünden izin alma zorunluluğu bulunmamaktadır.